البته باید این نکته را نیز یادآور شد که بحث مزاج‌ها در طب سنتی اصیل ایرانی مبحثی بسیار پیچیده و چالش‌برانگیز است و توضیحاتی که برای هر مورد بیان شده تنها مصادیقی از پارامترهای موردبررسی هستند.
همان‌طور که گفته شد، مزاج‌ها اکتسابی و قابل‌تغییر هستند، ولی به شرطی این تغییر در مزاج ها مفید است که غیرطبیعی نباشد.
ویژگی مواد دفعی از بدن: شامل بزاق، ترشحات بینی و حلق، ادرار، مدفوع، عرق، ترشحات اعضای جنسی
افراد با مزاج صفراوی دارای گرمی و خشکی زیاد در بدن خود هستند. این افراد عموماً از انرژی بالا و میل به فعالیت برخوردارند، اما می‌توانند زود عصبانی شوند.
(بینی) اگر دماغ خود را عمل کرده‌اید ساختار قبل از عمل را در نظر بگیرید
درون‌گرا: سوداوی‌ها تمایل به درون‌گرایی و تمرکز بر مسائل روحی و روانی دارند.
همان‌طور که در شکل سمت چپ ملاحظه می‌کنید، چهار خلط صفرا، دم، بلغم و سودا نیز در لوله‌آزمایش به شکلی قرار می‌گیرند که قابل تطبیق بر عناصر چهارگانه هستند.
مفرد - شامل مزاجهای گرم سرد خشک تر . ۲ - مزاجهای ساد. مرکب - شامل مزاجهای : گرم وتر گرم و خشک سرد و تر سرد و خشک . ۳ - مزاجهای مادی - شامل مزاجهای : بلغمی دموی صفراوی سوداوی . یا ترکیبات اسمی : بلغمی مزاج . رطوبی مزاج . یا پهلوانی مزاج . کسی که دارای عضلات ورزیده وقوی باشد عضلانی مزاج . یا دموی مزاج . بفردی اطلاق میشد که دستگاه گردش خونش تظاهرات سایر دستگاههای حیاتی را تحت الشعاع قرار داه باشد . یارطوبی مزاج . بفردی اطلاق میشد که دستگاه لنفیش بر سایر اعمال حیاتی برتری داشته . چنین افرادی ظاهرا خونسرد و بی اعتنا و دیر رنج و کمتر عصبانی باشند بلغمی مزاج . یا سوداوی مزاج . بافرادی اطلاق میشدکه دچار برخی تظاهرات جنون آمیز و یامبتلا به جنون بودند سودایی مزاج . یا صفرا مزاج وی مزاج . بکسی اطلاق میشد که تظاهرات اثرات واعمال صفرایش بیش از سایر اعمال حیاتیش بوده صفرایی مزاج . یا عصبی مزاج . بافرادی گفته میشد که زود رنج وناراحت و زود خشم بودند . یاعضلانی مزاج . پهلوانی مزاج . یا مزاج اتم . ۱ - اکمل مزاجهاست که در جمادات نزدیک بنفس نباتی است و در نباتات نزدیک بنفس حیوانی است . ۲- مزاج معتدل . یا مزاج اشرف . ۲ - مزاج انسان که پذیرند. هم. معارف و کمالات الهی است . یا مزاج اول . کیفیات اصلی عناصر اربعه ( برودت حرارت یبوست و رطوبت ) میباشد در مقابل مزاج ثانی که کیفیات حاصل از امتزاج و ترکیب اجزای عناصراست . یا مزاج برزخی ( البرزخی ) . مزاج حاصل از عناصر و اجسام است . یا مزاج خارج . مزاجی است که خارج از حد اعتدال باشد . یا مزاج معتدل . مزاجی است که حاصل از تعادل اخلاط اربعه و ترکیب عناصر است . ۶ - خلق خوی : معاندان او این مقدمات را در خلوت بعرض رسانیده مزاج پادشاهی را از او منحرف ساخته بودند .
با انواع خصوصیات افراد دارای مزاجهای مختلف آشنا شدیم. حال می‌خواهیم ببینیم آیا این مسئله بر چاقی و لاغری افراد هم اثرگذار است یا خیر؟ بله کاملا درست است. به همین دلیل هم بهتر است قبل از این که رژیم غذایی مناسب برای کاهش یا افزایش وزن خود را شروع کنید، طبع بدنتان را تشخیص دهید.
و اما به مزاج و تعریف صحیح مزاج شناسی و تاثیر آن بر سلامتی بدن می‌رسیم. توضیح دادیم که بدن از اخلاط اربعه صفرا ، سودا ، بلغم و دم ساخته‌شده است و وجود هر کدام در بدن ضروری میباشد. از ترکیب این اخلاط در بدن مزاج به وجود می‌آید.
آمیختن شراب و جز آن. ( منتهی الارب ).
در این مطلب، سعی شده به نحوی کامل با مزاج شناسی و شاخص‌های شناخت مزاج صحیح، آشنایی جامعی پیدا کنید.
کیفیت‌هایی که برای ارکان چهارگانه و اخلاط چهارگانه بیان کردیم، یادتان هست؟
کسانی که چنین مزاجی دارند در ظاهر درشت‌اندام و استعارا تپل هستند و به‌سختی لاغر می‌شوند، اما استخوان‌های باریکی دارند.